Gölge e-Dergi’nin “Kendi Uzay Aracını Tasarla” etkinliğini duyunca bundan hoşnut olup şevke gelerek aşağıdaki çizimi yaptım. Çizim yeteneğim ortalama bir insan seviyesinde olsa da arada böyle çizimler yaparak kafamı boşaltmak hoşuma gidiyor. Bu etkinlik tam da benim sevdiğim türden bir çalışmaydı ama ne yazık ki rafa kaldırıldığını öğrendim. Yaptığım çizimi nasıl değerlendirebileceğimi düşünürken savaş gemisine verdiğim isimden yola çıkarak Ouzalm Hayâlemi’nin en etkili türlerinden biri olan Kanaylar için yaptığım dil çalışmasını paylaşmak istedim.
2008 senesinde Zabkaf kitabını yazarken her diyara etki etmiş kadim bir tür olan Kanayların konuştuğu dili uydurmam gerekti. Uydurma denince sağlam bir alt yapım olduğunu söyleyebilirim. Bu altyapıyı da kullanarak salladıkça salladım ve baktım ki olmasa da oluyormuş. Uzaylı konuşmasına benzer bir şeyler çıkardım ama bunun dilbilgisi kısmıyla uğraşabilecek kadar konuya hâkim olan birisi olmadığımın ayırdına biat ederek çok da kasmadan baştan-sondan eklemeliden mütevellit biraz bükümlü biraz güdümlü bir dil çıkardım. Çıkardım dediysem al bunu Esperanto gibi cemiyetler içinde konuş Elfçe gibi güzel insanların ağzına pelesenk et demiyorum. Gün gelir belki o seviyeye de ulaşır birileri üstüne ekleme yapar, olur ama şu haliyle “Hasan is a bald person but other Hasan is hairy. Are they same or namesake? ” gibi bir ikilemden öte değil. Lafı fazla da uzatmadan dildeki sözcüklerden örnekler vereceğim.
Öncelikle uzay gemisinin ismi olan “Zodancelhar” bir sayıdır ve karşılığı 178’dir. Kanaylar bilime ve özellikle cebire büyük önem verirler: Tekillikten bu yana geçmiş olan gerçek zamanı tam hesaplamışlardır. Sonradan büyüyü ilk öğrenen ve kullanan tür olsalar da bilime olan saygılarını kaybetmemişlerdir. Bilimde bu kadar ileri olmaları gen mühendisliği ile yaşlanmanın önüne geçip hücresel yenilenmeyi hızlandırmalarına kadar vararak, ölümsüzlüğü bulmalarını sağlamıştır. İlk ölümsüz doğan bebek Artugh ailesindendi ve onun bu ilkliğini belli etmek için ona başkasına verilmeyen Tun adını verdiler. Bundan böyle doğan her çocuk aile ismi ve sayısı ile anılacaktı ama bir tek sıfır vardı o da Artugh Tun’du. Artugh, Ouzalm Hayâlemi’nde önemli bir karakter olsa da 13 Gezgin kadar anlatılmaz. 13 gezgin bu yeni soydan geldikleri için hepsinin adı sayılardan oluşmuştur.
Çizimdeki gemi aslında bir Saran gemisidir. Kanaylar helak olduktan sonra bilinen uzaydaki en etkin güç Saranlar olmuştur. Bilinen uzayın ortak dilinde de sayılar Kanay dilinden alınmıştır. Saranlar kendi dilleri olmasına rağmen uzaydaki hâkimiyet sevdalarından ötürü daha çok ortak dili kullanmayı tercih ederler. Sayıları oluşturmak gayet basittir hiç eğip bükmeden ardı sıra ekleyerek istediğimiz sayıya ulaşırız.
[/bs] 0 > Tun | 1 > En | 2 > Fi | 3 > Rua | 4 > Ket [/bs] 5 > Feri | 6 > Gal | 7 > Cer | 8 > Har | 9 > Gul [/bs] 10 > Zod | 20 > Fu | 30 > Run | 40 > Kat [/bs] 50 > Piri | 60 > Dot | 70 > Cel | 80 > Hen | 90 > Gel [/bs] 100 > Zodan | 1.000 > Maen | 1.000.000 > İhri | 1.000.000.000 > İhra [/bs]
13 gezginden biri olan Hinej Fizodanrunferi ailesinin 2135’ci yeni nesil bireyidir. Sayılar elbette bir dil için yeterli değildir. Asıl önemli olan zamanlardır ama bu konuda kitap için gerekli olan kadar uğraşıldığından zamanları kusursuz anlatacak kadar fiil ve kural üretilmedi. Zamanlar fiilerin çekimi ve yeriyle belli oluyor. 3 temel zaman var geçmiş/geniş, şimdiki ve gelecek zaman olarak ayrılıyorlar. Geçmiş ile geniş ayrılmasa da cümlenin yapısına göre belli oluyor. Zaten kanaylar geçmişte yapılan bir eylemin zamanda kapsadığı anın bütün anlara eşit olduğunu düşündüklerinden geçmişi geniş zaman olarak görürler. Geçmişte yapılmış bir şey gerçekleştiği için sonsuza kadar zaman çizgisinde yerini almıştır.
Sosyal yaşamda birisi hakkındaki konuşurken, örneğin yapmak eylemini ele alalım: “Geb” dendiğinde o kişi için duruma göre yaptı, yapmış, yapar, yapardı anlamları çıkartılabilir. Bu karışıklığın önüne geçmek içinse Kanaylar yüklemin cümle içerisindeki yerleşimini zaman sıralamasına göre yaparlar. Örneğin “geb” geçmişi ifade ediyorsa cümle “geb” ile başlar eğer ki geniş bir zaman ise geb cümlenin ne sonunda ne başında yer alır ortadadır, sonda yer alırsa geçmiş zamanda başlayan eylemin halen devam edip gelecekte de devam edeceğini belirtir. Olumsuzluk yüklemden önce söylenen “za” sesi ile belirtilirken sorular “nu” sesi getirilerek yapılır.
Geçmiş zamanda gitme eylemi gerçekleşmemişse cümle Za ile başlayıp fiil ile devam eder. Yüklemden sonra genellikle özne gelir. Gelmediği takdirde devrik cümle kurulmuş olur. Örneğin: “Arylen karanlık ormana gelmedi,” cümlesini kanayca söylemek için “Za ankhor Arylen mihtara nokmaen,” denmelidir. Duyulan bir geçmiş zaman söz konusuysa kesinlik olmadığı için yüklemden sonra soru eki bunu ifade eder. “Za ankhor nu Arylen mihtara nokmaen,” tam olarak “Arylen karanlık ormana gelmemiş” demektir ve bunu soru yapacaksak “Nuza ankhor nu Arylen mihtara nokmaen?” dememiz gerekir. Kullanımda kalıplaştığı için olumsuz sorularda “Nu” ve “Za” eki birleşik olarak “Nuza” yazılır.
Mihara karanlık demektir ve “Hayır” anlamına gelen “Mih” kelimesinden türetilmiştir. Efsaneye göre Efendi Aygala kendisine sunulan her aydınlık için “Mih” cevabını vermiştir. Bu sebepten su çeyreğindeki diyarlarda çoğu şeyin adı “Mih” ile başlar. Örneğin “Su” da kanayca “Mihtun” demektir.
Diğer iki zamanı belirtmek için bu fiilerin sonuna şimdiki zaman için “Ar” eki eklenir. “Arylen kutsal ormana gidiyor,” cümlesinde yüklem özneden sonra gelecek şekilde “Arylen ukhorar ang nokmaen,” söylenir. Geçmişte süregelmiş ve sonuçlanmış bir eylemse geçmiş zamanın kuralı olarak yüklem başa gelir. “Ukhorar Arylen ang nokmaen,” denerek “gidiyordu,” kastedilir.
Gelecek zaman için “Ar” eki eylemin sonuna değil başıma getirilir. “Za arukhor Arylen ang nokmaen,” gelecek zamanın hikâyesinin olumsuz halidir ve “Arylen kutsal ormana gitmeyecekti,” anlamındadır. Şart belirtilecekse soru eki çift yapılır “Nunu” yüklemden sonra kullanılır. Gereklilik belirtilecekse olumsuzluk ters söylenir “Az” denir. Olumsuz bir gereklilik varsa “Azza” kullanılır. Çoğul kelimelerin son hecesindeki sesli harf söylerken uzatılır yazarken çift yazılır; kanay alfabesinde harf tek yazılıp üstüne yarım ay çizilir.
Şimdilik bu şekilde bir dil olan kanayca üzerinde uğraşan kişiler de olursa belki gelecek kitaplarda daha kapsamlı olarak kullanılabilir. Bulunan kelimelerden oluşan bir sözlüğü ve ardından birkaç örnek cümleyi de buraya bırakarak yazımı noktalıyorum.
[/bs] Ağaç - > Noka Meyve - > Nokaket Orman - > Nokmaen Yemek - > Munmun Işık - > Tatra Su - > Mihtun Karanlık - > Mihtara Büyü - > Megarp Güç - > Arp Yıldız - > Sharu Güneş - > Shera Bilim - > Ebzil Bilgi - > Ebyss Bilmek - > Eby Açmak - > Sur Kapamak - > Nae Evet - > Yil Hayır - > Mih Doğmak - > Tatmae Çocuk - > Julame Yeni - > Jula Eski - > Kaf Genç - > Julamar Baba - > Zaba Anne - > Maefi Bütün - > Arura Sayı - > Bala Hiç/sıfır - > Tun Gelmek - > Ankhor Gitmek - > Ukhor İyi - > Linn Kötü - > İps Olmak - > Mesk Dil - > Yekdazu Yıl - > Vuly El - > Ogna Aynı - > Reknaf Yer - > Milbiru Kapı - > Megob Gibi - > Bil Her - > Al Gün - > Agant Ölüm - > Nada Hayat - > Nhum Her daim - > Alpaz Hep - > El Aramak - > Bır Sürmek - > Unt Vermek - > Enke Bulmak - > Halpa Doğrumak - > Gede Çare - > Kaknaz Almak - > Anka Kule - > Per İlk - > Tum Başarmak - > Vira Ang - > Kutsal Lenna - > Söz Geb - > Yapmak Ful - > Fark etmek Ohm - > Farz etmek Açık - > Yilsur Kapalı - > Nihnae Savaş - > Onkun Gemi - > Bulkal Kullanmak - > Hub İçin - > Vesel Araştırma - > Bireby Aslında - > Og Eklemek - > Nuk Bölüm - > Dentos Geliştirme - > Ezal Alt - > Kol Üst - > Nor İleri - > Ukh Geri - > Ankh Sağ - > Hira Sol - > Arih Ön - > Uvuv Arka - > Vuvu Orası - > Ru Burası - > Muner Şurası - > Ukfer O - > Rua Bu - > Mu Şu - > Uk İç - > Oma Dış - > Maox [/bs]
Zodancelhar mesk en Saran onkun bulkal. Saraan hub rua vesel bıreby og mesk vesel onkun.
